Ne Nedir? - mecliste.org

Ne Nedir?

-A-

Açık Oylama

Genel Kurulda hangi milletvekilinin ne yönde (çekimser, ret ya da kabul) oy kullandığının açıkça belli olduğu ve genellikle milletvekillerinin önündeki elektronik cihazla yapılan oylama şeklidir. Kullanılan oylara ilişkin bilgiler Meclis tutanaklarında da yayımlanır.

Alt Komisyon

Komisyonların kendilerine havale edilmiş olan bir işi daha detaylı incelemek amacıyla komisyondaki üye dağılımı dikkate alınarak oluşturulan küçük çalışma gruplarıdır. Metni ya da raporu komisyon açısından bağlayıcı değildir.

Anayasa'da Değişiklik

Anayasa değişikliğinin usulleri, Anayasa 175. maddede düzenlenmiştir.

Buna göre, Anayasa değişiklik teklifi için Meclis üye tamsayısı olan 600 milletvekilinin en az 3'te 1'inin, yani 200 milletvekilinin yazılı teklif vermesi gerekiyor.

Verilen teklifin kabulü için en az 360 milletvekilinin onaylaması gerekiyor. Teklif, Meclisin en az 3'te 2'si, yani 400 milletvekili tarafından onaylanırsa ilk aşamada Cumhurbaşkanı'nın üç seçeneği bulunuyor; teklifin kabulü, isteğe bağlı referandum ya da TBMM'ye geri göndermek.

Öte yandan, eğer teklif en az 360 en fazla 399 milletvekili tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanı teklifi referanduma sunabilir ya da TBMM'ye geri gönderebilir.

Eğer, TBMM'ye geri gönderilen teklif Meclis'te tekrar oylamaya sunulduğunda; en az 360 en fazla 399 milletvekili tarafından onaylanırsa Cumhurbaşkanı, değişiklik teklifini referanduma sunmak zorundadır. Geri gönderilen teklif en az 400 milletvekili tarafından onaylanırsa, Cumhurbaşkanı teklifi yine isteğe bağlı olarak referanduma götürebilir ya da teklifi onaylar.

Anayasa'nın Üstünlüğü İlkesi

Anayasa'nın, normlar hiyerarşisinde en üstün norm olmasını ve diğer normların Anayasa'ya aykırı olamayacağını ifade eden ilkedir.

Başta kanunlar (Anayasa Madde 11) ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri olmak üzere hiçbir işlem Anayasa'ya aykırı olamaz.

-B-

Başkanlık Divanı

Bir başkan, dört başkanvekili, yedi katip üye, üç idare amirinden oluşan Meclis kuruludur. Gerektiğinde, Genel Kurul, Danışma Kurulunun teklifi üzerine kâtip üyelerin veya idare amirlerinin sayısını artırabilir.

Bütçe Kanunu

Devletin gelecek bir yıldaki gelirlerini ve harcamalarını tahmin eden ve yürütme organına harcamaların yapılması, gelirlerin toplanması konusunda yetki ve izin veren kanundur.

Örneğin, 7427 Sayılı '2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu' 2023 yılının bütçesini yapılandıran bütçe kanunudur.

-Ç-

Çerçeve Kanun

Kod kanunlara hüküm ya da madde ekleyen, bazı maddeleri yürürlükten kaldıran, bazı madde ya da hükümlerini değiştiren kanundur.

Örneğin 2022 yılında kabul edilen ve 7352 Sayılı ‘Vergi Usül Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ bir çerçeve kanun sayılabilir.

-D-

Dilekçe Hakkı

Kişilerin dilek ve şikâyetlerini kamu otoritelerine ve parlamentoya iletmelerine imkân sağlayan haktır.

İlk olarak 1876 tarihli Kanun-i Esasi ile pozitif hukukumuza girmiş ve 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarında da varlığını korumuştur. 1982 Anayasasına göre ise; vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancıların kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve TBMM'ye yazı ile başvurma hakkı olarak tanımlanır.

Bu hak hem bireysel hem de toplu olarak kullanılabilmektedir.

-E-

Esas Komisyon

Nihai kararı veren ve raporu Genel Kuruldaki Kanun görüşmeleri sırasında esas alınacak komisyondur.

Hangi komisyonun esas komisyon olacağı, Kanun Tekliflerinin Meclis Başkanlığınca komisyonlara havalesi sırasında belirlenir.

-G-

Gelen Kağıtlar

Meclis Başkanlığına sunulan bütün kanun teklifleri, tezkereler ve komisyon raporları ile soru, genel görüşme, meclis araştırması ve meclis soruşturması önergelerinin özetidir.

Gelen kağıtlar, tatile rastlamadığı takdirde, Cumartesi ve Pazar hariç her gün TBMM'nin resmi web-sayfasında, ilgili başlık altında yayınlanır ve ilk birleşim tutanağına eklenir.

Genel Kurul

Meclis’in yasama ve denetim faaliyetlerine ilişkin işlerin görüşüldüğü ve karara bağlandığı nihai organdır.

Danışma Kurulunun farklı gün ve saatlerde çalışma önerisi olmazsa Salı, Çarşamba ve Perşembe günleri saat 15.00-19.00 saatleri arasında toplanır. Genel Kurul gündemi her toplantı öncesinde ilgili mercilerden duyurulur.

-İ-

İhtisas Komisyonu (Daimi Komisyon, Sürekli Komisyon)

Genel Kurul tarafından seçilen milletvekillerinden oluşan, görev alanına giren işleri görüşerek Genel Kurul'da ele alınacak raporları olgunlaştıran ve her yasama döneminde kurulan uzmanlaşmış çalışma heyetleri. Yasamanın mutfağı.

28. Yasama Dönemi itibarıyla Meclis'te 19 adet ihtisas komisyonu bulunur. Bunlar:

-K-

Kapalı Oturum

Milletvekilleri, bakanlar ve toplantıda görevli kamu görevlileri dışında kimsenin katılamadığı, tutanaklarının devlet sırrı olarak saklanarak en az 10 yıl sonra yayınlanabilen Genel Kurul toplantılarıdır.

Bir siyasî parti grubunun ya da 20 milletvekilinin yazılı istemi üzerine yapılabilir.

Kod Kanun

Bir alanda yeni baştan düzenleme yapan kanunlardır.

Örneğin 1983 tarihli ve 2872 Sayılı 'Çevre Kanunu' bir kod kanun, bu Kanunda değişiklik öngören herhangi bir kanun ise çerçeve kanundur.

-M-

Meclis Araştırması

Meclisin belirli bir konuda bilgi edinmek üzere bir Meclis Araştırması Komisyonu aracılığıyla yapmış olduğu incelemedir.

Muhalefet Şerhi

Komisyonca kabul edilen rapor hakkında çekimser veya aykırı görüşe sahip komisyon üyelerince verilen ve komisyon raporuna da eklenen yazılı görüşlerdir.

Raporun imza sirkülerinde bu üyelerin adlarının altında “çekimser” veya “muhalif” şeklinde ibareler yer alır. (TBMM İçtüzüğü, Madde 42).

-Ö-

Özel Gündem

Meclis içtüzüğü ve Anayasa gereği belli bir sürede sonuçlandırılması gereken konuların görüşülme tarihleri ile beraber yer aldığı Genel Kurul gündeminin bir kısmıdır.

-S-

Siyasi Parti Grubu

Meclis’te en az 20 milletvekili bulunan siyasi partinin oluşturduğu gruptur.

Siyasi parti grupları, Başkanlık Divanı’nda ve komisyonlarda üye sayılarının oranlarına göre temsil edilirler. Tüm faaliyetlere güçleri oranında katılırlar.

Stenograf

Meclis Genel Kurulunun açık ve kapalı toplantılarında, komisyonlarda, Başkanlık Divanı toplantılarında ve Anayasa Mahkemesi’nin ‘Yüce Divan’ sıfatıyla yaptığı duruşmalarda hazır bulunarak konuşulanları ‘steno’ tekniğiyle yazıya geçiren Meclis personelidir.

-T-

Tali Komisyon

Genel Kurul görüşmelerine, işin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüş bildiren komisyonlardır.

Hangi yönden ya da hangi maddeler hakkında görüş bildirecekleri belirtilmemiş ise, görüşlerini kendileriyle ilgili gördükleri konular üzerinde bildirirler.

Temel Kanun Görüşmesi

Kapsamlı kanun tekliflerinin 30 maddeyi geçmeyen bölümler halinde, özel bir yöntemle görüşülmesidir. Bu yöntemde maddeler ayrı ayrı görüşülmemekte ve maddeler üzerinde verilen önerge sayısı daha da sınırlandırılmaktadır.

Tezkere

Mecliste Genel Kurulun bilgisine ya da onayına sunulması gereken ve herhangi bir konuda izin verildiğini bildiren resmi belgedir.

Örneğin, Irak krizi konusunda hükümet tarafından 19 Mart 2003’te TBMM’ye sunulan ve 20 Mart 2003'te Genel Kurulda kabul edilen '19 Mart Tezkeresi'.

Toplantı Yetersayısı

Genel Kurul ve komisyonların toplantıya başlayabilmeleri ve tespiti istendiğinde toplantıyı sürdürebilmeleri için hazır bulunması gereken milletvekili sayısı.

Bu sayı Genel Kurul için 200, komisyonlar için üye tam sayısının üçte biri olarak belirlenmiştir. (Anayasa Madde 96)

Torba Yasa

Aralarında zorunlu ilişki olmayan birden fazla kanunu değiştiren kanundur.

Birden fazla kanun maddesinde değişiklik yaptığı için adında ‘bazı kanunlarda değişiklik’ ya da ‘çeşitli kanunlarda değişiklik’ gibi ifadelere yer verilir.

Örneğin, 6 Şubat tarihli depremlerden sonra bazı ekonomik düzenlemeleri de içeren ‘6/2/2023 Tarihinde Meydana Gelen Depremlerin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpların Telafisi için Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi İhdası ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’ bir torba Yasa sayılabilir.

-U-

Uluslararası Anlaşma

Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlere ve uluslararası kuruluşlarla yapılan anlaşmadır.

Anayasa’nın 90. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrası hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Meclis’in bu anlaşmaların onaylanmasını kanunla uygun bulması gerekir.

Örneğin, 2021 yılında kabul edilen 7335 Sayılı ‘Paris Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunmasına Dair Kanun’ Anayasa’nın bu maddesi kapsamına girebilir.

-Ü-

Üye Tamsayısı

Anayasa’da belirlenen toplam milletvekili sayısıdır. ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden sonra bu sayı 550’den 600’e yükselmiştir.

-Y-

Yasama Dokunulmazlığı

Seçimden önce ya da sonra bir suç işlediği ileri sürülen milletvekilinin Meclis kararı olmadıkça sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanamamasıdır.

Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve Anayasanın 14üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır.

Hızlı Erişim