İllere Göre Kadın Milletvekili Temsili

28. Yasama Dönemi’nde 31 ilde ise kadın milletvekili yer almayacak. Adıyaman, Aksaray, Amasya, Ardahan, Artvin, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Bolu, Burdur, Çanakkale, Çorum, Elazığ, Erzincan, Gümüşhane, Iğdır, Karabük, Karaman, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Kilis, Kütahya, Niğde, Ordu, Rize, Sinop, Tokat, Uşak, Yozgat ve Zonguldak kadın milletvekilleri tarafından temsil edilemeyecek iller arasında. Nevşehir ve Giresun ise Meclis’e ilk kez kadın milletvekili gönderen iller oldu.

Gençler, Yeniden Seçilenler

28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi’nin sonuçlarına göre, 600 milletvekilinin 335’i ilk kez Meclis’e giriyor. Geçtiğimiz dönemde milletvekili olmayan ancak daha önceki dönemlerde seçilen 46 kişi, yeniden milletvekilliği yapacak. Buna göre 28. Yasama Dönemi’nde Meclis’in %63,5’i yenilenmiş oldu.

Bu dönemde ilk kez sandalyeye oturacak 335 milletvekilinin 148’si AK Parti, 90’ı CHP, 47’si Yeşil Sol Parti, 27’si İYİ Parti, 18’i MHP, 4’ü Yeniden Refah Partisi ve 1’i Türkiye İşçi Partisi’nden.

Bahçeli, Toprak ve Altay’ın 7. Dönemi

Meclis’te geçtiğimiz dönemden 219 milletvekili yeniden seçilmeye hak kazandı. 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi’nde seçilen 3 milletvekili ise 7 dönem görev yapma hakkı elde etmiş oldu. Bu isimlerden birisi, 1999 yılından beri Meclis’te yer alan MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli. Bahçeli, 21, 23, 24, 25, 26 ve 27’nci dönemlerde de Osmaniye Milletvekili olarak parlamentoda yer almıştı.

CHP İstanbul milletvekilleri Erdoğan Toprak ve Engin Altay da Meclis’in en deneyimli milletvekilleri arasında yer almış oldu. Engin Altay, 2002’den bu yana milletvekilliği yaparken Erdoğan Toprak ise 1996 yılından, yani 20. Yasama Dönemi’nden bu yana İstanbul milletvekili.

Meclis’te 6. dönemine giren ve 20 yılı aşkın süreyi geride bırakan ise 13 milletvekili bulunuyor:

• AK Parti Yozgat Milletvekili Bekir Bozdağ,
• AK Parti Antalya Milletvekili Mevlüt Çavuşoğlu, 
• AK Parti Artvin Milletvekili Faruk Çelik,
• CHP İstanbul Milletvekili İlhan Kesici,
• MHP İstanbul Milletvekili Celal Adan ve 
• CHP Bilecik Milletvekili Yaşar Tüzün bu isimlerden sadece birkaçı.

İlk kez 16 yıl önce 23. Yasama Dönemi’nde parlamentoya girmeye hak kazanan 7 milletvekili de üst üste 6. kez seçildi.

• AK Parti Ankara Milletvekili Yıldırım Tuğrul Türkeş,
• CHP Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak,
• MHP Adana Milletvekili Muharrem Varlı,
• MHP Bursa Milletvekili İsmet Büyükataman,
• MHP Konya Milletvekili Mustafa Kalaycı,
• MHP Manisa Milletvekili Erkan Akçay ve 
• Yeşil Sol Parti Van Milletvekili Pervin Buldan, 23’üncü Yasama Dönemi’den bu yana parlamentoda bulunuyor.

Yıllar Sonra Yeniden

Uzun yıllardan sonra yeniden Meclis’e giren isimler de dikkat çekti. İYİ Parti Yozgat Milletvekili Lütfullah Kayalar, ilk kez 1983'te Yozgat Milletvekili olarak seçilmişti. Daha sonra 17, 18, 19, 20 ve 21'inci dönemlerde görevini sürdürdü. Yeni dönemle birlikte Kayalar, 24 yıllık aradan sonra Meclis’e geri dönmüş oldu.

Bir diğer isim ise Mustafa Sarıgül. 36 yıl önce (18. Yasama Dönemi) Meclis’e giren Sarıgül, CHP Erzincan Milletvekili olarak yeniden seçilmiş oldu.

En Genç Üç Vekil Kadın

Yeni yasama dönemiyle birlikte, Meclis’in en gençleri de kadınlardan oluştu. 25 yaşında olan AK Parti Ankara Milletvekili Zehranur Aydemir, parlamentonun en genç üyesi oldu. AK Parti İstanbul Milletvekili Rümeysa Kadak ise 27 yaşında, ikinci kez seçilmiş oldu. Bunun dışında, Yeşil Sol Parti Mardin Milletvekili Beritan Güneş Altın, 28 yaşında; AK Parti Gaziantep Milletvekili Mesut Bozatlı, 29 yaşında ve AK Parti İzmir Milletvekili Eyyüp Kadir İnan da 30 yaşında TBMM’de görev yapacak.

Liyakat ve Meslek

Geçen dönemlerde olduğu gibi Meclis’in meslek profili yeni dönemde de genellikle avukat, tıp doktoru ve mühendislerden oluşuyor.

Yeni dönemle birlikte siyasette liyakat tartışmaları da yeniden başladı. Öyle ki kanun yapımı, denetim mekanizmaları, asker gönderme, uluslararası anlaşmaların uygun bulunması gibi işlevlerin Meclis’ten geçtiğini göz önünde bulundurursak; milletvekillerinin nitelikli ve uzmanlığı gereği “yeterli” olması gerekiyor. Bunun için siyasetteki ‘liyakat’ ilkesi yasama organı için de fazlasıyla önem arz ediyor.

Siyasi partiler, listeler oluşturulurken vekil adaylarından başvuru ücreti dışında hiçbir kriter gözetmiyorlar. Başka bir deyişle, 2839 Sayılı ‘Milletvekili Seçim Kanunu’nda’ da belirlenen “T.C. Vatandaşı olmak, 18 yaşına doldurmak, belirli bir süre de olsa hapis cezası almamak ve en az ilkokul mezunu olmak” gibi şartlar dışında niteliği belirlemeye ve liyakatı ön plana çıkarır hiçbir kriter yok.

Yine de, 28. Yasama Dönemi için Meclis’te yer alacak milletvekillerinin dağılımının çoğunlukla yükseköğretim mezunu olduğunu ve çeşitli mesleklerden oluştuğunu görebiliyoruz. Özellikle geçen dönemlerde olduğu gibi Meclis’in meslek profili, genellikle avukat, tıp doktoru ve mühendislerden oluşuyor.

Detaylandıracak olursak, aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere:

Geçen dönemlerde olduğu gibi Meclis’in meslek profili yeni dönemde de genellikle avukat, tıp doktoru ve mühendislerden oluşuyor. Buna göre, 600 milletvekili mesleklerine göre incelendiğinde milletvekillerinin 119’u avukat, 62’si mühendis, 50’si iş insanı, 32’si yönetici, 31’i tıp doktoru ve 30’u da akademisyen.

Geçtiğimiz yasama dönemleriyle kıyaslandığında ise 28. Yasama Dönemi’nde yer alan milletvekillerinin daha çeşitli mesleklere sahip olduğu söylenebilir. Ancak, ‘liyakat’ bağlamında, milletvekillerinin yasamanın mutfağı olan ihtisas komisyonlarında nitelikli bir şekilde görev almaları asıl olarak irdelenmesi gereken bir konu.

Sonuç Yerine

Siyasi partilerin 28. Yasama Dönemi için çıkardıkları milletvekili sayılarından öte, uluslararası yasama kriterleri de irdelendiğinde, Meclis’te kadın ve genç temsiliyet oranı, liyakat ile bağlantılı meslek ve öğrenim durumu oranları elbette önemli.

Öte yandan, ittifaklardaki bazı partilerin seçime ayrı liste ile girmeleriyle oluşan ‘artık oy’ da yeni seçim sistemiyle birlikte tartışmalı bir konu. Uzmanların da ifade ettiği kadarıyla, siyasi partilerin oy oranı arttıkça ‘artık oyların’ diğer partilere göre daha düşük kaldığı görülebiliyor. Bu partiler daha az oyla daha çok milletvekili çıkarabiliyorlar. Diğer yandan, yüz binlerce oy alan bazı partiler ise az sayıda milletvekiliyle yetinmek zorunda kaldılar.

Sonuç olarak yeni dönemle birlikte, yasama faaliyetlerinin niteliğini ve sayısını da incelemek gerekiyor. Kısacası şu soruları bu dönem için yeniden sormak gerekiyor: Vatandaş için kanun çıkaran ve denetim faaliyetleri yürüten Meclis, kuvvetler ayrılığı ilkesi gereğince yürütmeden ne kadar bağımsız çalışıyor? Yargıya nasıl yol gösteriyor? Hesap verebilir ve şeffaf bir şekilde işleyebiliyor mu? Milletvekilleri görevlerini ne kadar yerine getirebiliyor?