Biliniyor ki Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yasama ve denetim faaliyetleri ilkesel olarak halka açık olarak gerçekleştiriliyor. Ancak Anayasa’nın 97’nci maddesine göre Meclis gizli ya da kapalı oturumlar gerçekleştirebilir. Bu oturumların tutanaklarının yayınlanması ise Meclis kararına bağlı ve yapılan görüşmeler de devlet sırrı olarak saklanıyor.

Anayasa kapalı oturum düzenini, oturumun zamanını ve konuşulacak konuları Meclis İçtüzüğüne bırakmış durumda. Buna ek olarak, 1961-1980 yılları arasında TBMM’nin üst kanadını oluşturan Cumhuriyet Senatosu İçtüzüğü de kapalı oturumu, ancak önemli konularda olabileceği hükmüne bağlamıştı.

Bu durumda kapalı oturum konusuyla ilgili herhangi bir sınırlama öngörülmüyor. Dolayısıyla TBMM’de, gündemde bulunan herhangi bir konuda kapalı oturum istenebiliyor.

Bir siyasi parti grubunun ya da 20 milletvekilinin önergesi ile gerçekleştirilen kapalı oturumlarda bulunabilecek kişiler ise İçtüzüğün 70’nci maddesinde de yer aldığı üzere Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, bakan yardımcıları ve üst kademe kamu yöneticileri.

Kapalı oturum önergesi verildiğinde, kapalı oturumda bulunabilecek kişiler dışında herkes, toplantı salonundan çıkarılıyor. Kapalı oturum önergesinin gerekçesi dinlendikten sonra ise Genel Kurul’da, işaret oyuyla kapalı oturumun yapılıp yapılmayacağına karar veriliyor.

Kapalı oturumların tutanakları katip üyelerce tutuluyor ancak Genel Kurul’un uygun görmesiyle bu görevi yeminli stenograflar da yerine getirebiliyor.

Türk parlamento tarihine baktığımızda ise TBMM, Cumhuriyet Senatosu, Milli Güvenlik Konseyi ve Danışma Meclisi de dahil olmak üzere bugüne kadar 260’a yakın kapalı oturum gerçekleşmiş durumda. Bunlardan 40’a yakınının tutanağı ise henüz yayınlanmadı.

Kapalı oturumların konusunu ise genellikle vergi düzenlemeleri, iç güvenlik, Kıbrıs sorunu ve sınır ötesi harekatlar gibi başlıkların oluşturduğunu söyleyebiliriz.

En Çok Gizli Oturum 1920'lerde

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte 1920’li yıllarda çok sayıda gizli oturum yapıldı. Örneğin 1920 tarihinde toplam 26, 1921 tarihinde 50, 1922’de 80, 1923’te 20, 1924’te 7 ve 1925’te ise 13 gizli oturum gerçekleşti; tümü iç güvenlik konusunda yapılan gizli oturumlardı.Öyle ki 1925’ten 1951’e kadar yapılan tek gizli oturum, Romanya ve Türkiye arasındaki sözleşmeyi konu alan 1934 tarihli oturumdu.

Komünizm ve Nazım Hikmet

19 Kasım 1951 yılında yapılan gizli oturumda ise tutanaklardan da görülebileceği üzere komünizm, dünyada ve Türkiye’de büyük bir tehdit olarak görülüyor. Yapılan gizli oturumda Askeri Yargıç Şevki Mutlugil, Türkiye’de kurulan komünist partiler, komünist olduğu düşünülen kişiler ve kurumlar hakkında bilgi veriyor. Daha sonra Demokrat Parti Gümüşhane Milletvekili Ahmet Kemal Varınca başta olmak üzere diğer vekiller de tartışmalara katılarak Sabahattin Ali, Mustafa Suphi ve Nazım Hikmet’i de dahil ederek konuşmalar gerçekleştiriyor.

En Çok Konuşulan Konu 'Kıbrıs'

Meclis’te gizli oturumlarda en çok değinilen konu ise ‘Kıbrıs’ oldu. 1958 yılından itibaren Genel Kurul, Kıbrıs konusunu konuşmak üzere 10 kez gizli oturum gerçekleştirdi. Bunlardan birisi tutanakları hala yayınlanmayan 16 Haziran 1958 tarihli oturumdu. Meclis, bu konuda 16 Mart 1964’te 5 kez, 1965, 1966 ve 1967 yıllarında 4 kez gizli oturum gerçekleştirdi.¹

1 Mart Tezkeresi Hala Yayınlanmadı

Türk siyasi tarihinde önemli bir yere sahip olan 1 Mart Irak tezkeresi de gizli oturumla gerçekleşti. Çokça merak edilen ve hala gizli tutulan görüşme için 10 yılın ardından yapılan başvurulara karşın Meclis Danışma Kurulu hala tutanakların yayınlanmasına dair bir karar almadı.

TBMM'de Gizliliği Devam Eden Oturumlar²