Siyasette Cumhurbaşkanı Adaylığı Tartışmaları
Siyasette Cumhurbaşkanlığı adaylık konusunda ısınan gündem dikkat çekiyor. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun katıldığı bir televizyon programında, “Erdoğan’ın adaylığı için özel bir tartışma yapmayacağız. Tartışmalar artık geride kalmalı. Aday olmak istiyorsa buyursun gelsin” sözlerinin ardından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli partisinin Kızılcahamam Kampı'nın basına kapalı bölümünde konuya ilişkin: “Bizim cumhurbaşkanı adayımız nettir, o da sayın Recep Tayyip Erdoğan'dır. Cumhurbaşkanımızın tekrar aday olamayacağı iddiasının hiçbir temeli yoktur. Erdoğan'ın tekrar aday olmasının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır" açıklamaları gündeme oturdu. Ancak, adaylık tartışmalarında Anayasayı işaret ederek Erdoğan’ın üçüncü kez aday olamayacağı görüşünü savunanlar da dikkat çekiyor.
Diğer yandan, TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un 10 Şubat’ta gazetecilerin sorularını yanıtlarken yaptığı açıklamada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bir kez daha aday olmasının önünde hiçbir hukuki engel olmadığını ve bu yönde yapılan tartışmaların gereksiz olduğunu savunmuştu.
Peki Anayasaya göre Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçim usulleri nasıl şekillendirilmiş durumda? Erdoğan üçüncü kez Cumhurbaşkanı seçilebilir mi?
Anayasaya Göre Cumhurbaşkanı Adaylığı
Bir hukuk devletinde Anayasa temel bağlayıcı kurallar bütünü olup, normlar hiyerarşisinde en üsttedir. Bu nedenle konuya öncelikle Anayasanın ilgili bağlayıcı hükümleri üzerinden bakmak yararlı olacaktır.
2017 Nisan referandumu sonrası Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişle beraber Cumhurbaşkanının adaylık ve seçim usulleri 101. ve 102. maddeler birleştirilerek yeniden düzenlendi.1 Bu çerçevede konuyla doğrudan ilişkili Anayasa maddesi ise 101. maddedir. Anayasanın 101. Maddesi “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” demektedir.
Yine konuyla yakından ilişkili bir diğer anayasa maddesi ise madde 116 dır. Anayasa madde 116: “Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu durumda Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.” demektedir.
Konuyla ilgili kamuoyundaki tartışmalar değerlendirildiğinde temelde iki farklı görüş ortaya çıkmaktadır:
Birinci görüşte, yeni sisteme geçişle beraber, yeni sistemdeki cumhurbaşkanlığı için bir seçilme hakkının tanımlandığı ve bu nedenle yeni sistem içerisinde bir kez aday olmuş ve seçilmiş Cumhurbaşkanının önümüzdeki seçimlerde ikinci kez aday olmasının önünde bir engel bulunmadığı vurgulanmaktadır.
İkinci görüşte ise her ne kadar Anayasanın Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimlerine ilişkin maddeleri 2017 yılında yapılan halk oylaması sonucu değişse de, görev süresine ilişkin fıkraların aynen korunması nedeniyle 2014 adaylığını da kapsamakta olduğu ve halihazırda Cumhurbaşkanının ikinci dönemini icra ettiğinin altı çizilmektedir. Bu görüşe göre Anayasanın 101. Maddesi, önümüzdeki seçimlerde halihazırdaki cumhurbaşkanının yeniden aday olmasını olanaksız kılmaktadır.
Sonuç Yerine
Anayasada açık hüküm bulunması, bu konunun kanunla düzenlendiği takdirde Anayasaya aykırılık teşkil edeceğini de ortaya koymaktadır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde halihazırdaki Cumhurbaşkanının önümüzdeki seçimlerde tekrar adaylığı, Anayasanın 101. maddesinde bir değişiklik gerektirmektedir. Cumhurbaşkanının üçüncü kez adaylığı Meclis’in 3/5 çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesi kararı alması durumunda da Anayasaya uygun olacaktır çünkü Anayasanın 116. maddesi Meclis böyle bir karar aldığında, Cumhurbaşkanının ikinci dönemini icra etse de tekrar aday olabileceğini belirtmektedir. Anayasa’da açık hüküm varken Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanununda üçüncü kez adaylığa ilişkin bir düzenleme ise kanunun Anayasanın 101. maddesiyle çelişmesine neden olacak ve konuyu kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemekle yetkili olan Anayasa Mahkemesinin gündemine taşıyacaktır.
-----
1) Bu yeni düzenlemelerden başlıcaları: (1) Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir” ibaresi kaldırılarak Cumhurbaşkanlarının partili olabilmesinin önü açıldı. (2) Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıl olarak düzenlendi; (3) Kırk yaşını aşmış, yüksek öğrenimini yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşlarının aday olabilecekleri düzenlendi (4) Son seçimlerde en az yüzde 5 oy almış partilerin ya da en az yüz bin seçmenin imzası ile Cumhurbaşkanı adayı gösterilebileceği kuralı getirildi; (5)Seçimler, ilk turda yüzde 50’den fazla oy alanın seçileceği, hiçbir adayın yüzde 50’yi geçememesi durumunda ise seçimleri izleyen ikinci Pazar günü en fazla oyu alan ilk iki adayın yarışacağı yeni bir turun yapılacağı şeklinde düzenlendi.