TBMM Genel Kurulu’nda Yeni Sisteme Eski Usul: CHP, uluslararası bir anlaşmayı Kaşıkçı vakasına çevirdi ve adına ‘fiili gensoru’ dedi. Peki buna 'fiili gensoru' denilebilir mi?

TBMM Genel Kurulunun 13 Nisan’da yapılan oturumu ana muhalefet partisi CHP’nin ilginç bir girişimine sahne oldu. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel’in, bir gün öncesinde düzenlediği basın toplantısında gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetiyle ilgili vakanın ‘fiili bir gensoruya” dönüştürülebileceği açıklamaları Genel Kurul oturumunda pratiğe dönüştü.

‘Türkiye ile Zambiya Arasında Güvenlik İşbirliği Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’ Teklifi görüşmeleri sırasında konuşmasında Kaşıkçı cinayetine de yer veren İYİ Partili Ahmet Kamil Erozan’dan sonra söz alan CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, şekil ve usul açısından süreler ancak buna örtüştüğü için uluslararası anlaşmayı bir ‘fiilî gensoru’ olarak değerlendirdiklerini, 20  dakika ve 10 dakikalık süreleri böyle kullanacaklarını söyledi.

Özel’in bu çıkışına AK Parti Grup Başkanvekili Mahir Ünal’dan tepki geldi. Kürsüdeki hatiplerin konuyla ilgili konuşması gerektiğini iç tüzük hükümlerini hatırlatarak belirten Ünal, “Meclis başkan vekili ya da Meclis Başkanı kürsüdeki hatibi konuya davet eder ve eğer kürsüdeki hatip konu dışına çıkmaya devam ederse mikrofonu keser” dedi.  ‘Fiilî bir gensoru oluşturulmaya kalkışılması doğru değildir; bunu Meclis Başkanlığının takdirine sunuyorum” diyen Ak Parti Grup Başkanvekiline oturumu yöneten Meclis Başkanvekili Haydar Akar, uluslararası sözleşmelerde Türkiye’deki problemlerin konuşulduğunu ifade ederek bir anlamda ‘fiili gensorunun’ yolunu açmış oldu.

Peki, buna ‘fiili gensoru’ denilebilir mi?

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan halk oylamasıyla kabul edilen Anayasa değişikliğine göre, Türkiye, parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçti. Böylece yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’na verildi, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kaldırıldı. Meclisin denetim yollarından olan “soru” mekanizmasının yazılı biçimde kullanılması esası benimsenirken, yeni sistem gereğince “gensoru” kaldırıldı. Anayasa değişikliğine uyum amacıyla İçtüzüğün çeşitli maddelerinde geçen “kanun tasarısı”, “başbakan”, “başbakanlık”, “hükümet” ve “bakanlar kurulu”, “sözlü soru”, “güvenoyu”, “gensoru”, “muhafız taburu” gibi ibareler madde metninden çıkarılarak, yerlerine ilgisine göre “Yürütme”, “Cumhurbaşkanı Yardımcısı”, “bakan” ve “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri” ibareleri eklendi. Ayrıca, tümüyle işlevsiz hale gelen maddeler veya ilgili hükümler yürürlükten kaldırıldı.

Parlamenter sistemlere özgü bir mekanizma olan “gensoru” ise Cumhurbaşkanlığı sistemine uygun olarak kaldırıldı. TBMM kaynaklarına göre, 1 Ocak 2018 tarihinden 26. Yasama Döneminin sona erdiği 24. Haziran 2018 tarihine kadar TBMM Başkanlığına gensoru önergesi verilmedi. 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile gensoru müessesesinin kaldırılması sonucunda da 27. Yasama Döneminde işleme alınan herhangi bir gensoru önergesi olmadı. Yasama tekniği açısından ‘gensoru’ mümkün görünmüyor. Ancak, siyaseten böyle bir tanım yapılabilir.