TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, 5 Ocak 2022 günü 6741 Sayılı 'Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun' Uyarınca, ‘Türkiye Varlık Fonu Yönetim Anonim Şirketi İle Türkiye Varlık Fonunun 2020 Yılı Mali Tabloları ve Faaliyetleri ile İlgili Denetim Raporlarının Sunulduğuna Dair Cumhurbaşkanlığı Tezkeresi’ni görüştü.  

Komisyon görüşmelerinde fon denetimiyle ilgili eleştirilerde bulunan CHP, komisyona sunduğu EK Görüş Raporu’nda, “Türkiye Varlık Fonunun Denetiminin TBMM adına Sayıştay tarafından da yapılması ve denetim raporunun TBMM’de ayrıntılı olarak görüşülmesi için ivedilikle yasal değişiklik yapılması gerekir” dedi. 

HDP ise, “Ne bağımsız denetim kurumları, ne Devlet Denetleme Kurumu ve dolayısıyla bu raporları görüşmek üzere toplanan TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu TVF’yi denetle(ye)memektedir” görüşüne yer verdi.  

Türkiye Varlık Fonu Nedir?

Türkiye Varlık Fonunun kurulması için 2016 yılında verilen kanun teklifinin metninde, fonun kuruluş amaçlarını şu şekilde sıralamıştı:

• Sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, 

• Yurt içinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak, 

• Dış kaynak temin etmek, 

• Stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek için bu fona bağlı alt fonları kurmak ve yönetmek.

Cumhurbaşkanlığı tezkeresinin görüşüldüğü Plan ve Bütçe Komisyounda ise, sunum yapan Türkiye Varlık Fonu Genel Müdürü Salim Arda Ermut, TVF için şu ifadelerde bulundu:

“Türkiye Varlık Fonu, kamuya ait varlıkları daha etkin ve verimli şekilde yöneterek Türkiye'nin kalkınmasına katkıda bulunmak üzere kilit ve stratejik kurum olarak kuruldu. Türkiye Varlık Fonu'nun portföyü, 7 sektörde faaliyet gösteren 28 şirket, 2 lisans ve 46 gayrimenkulden oluşmaktadır. Fon bünyesindeki varlıkların değerini üst seviyeye çıkarmak, Türkiye içindeki stratejik yatırımlara sermaye sağlamak, Türkiye'nin yurt dışı stratejisini ve rekabetçi şirketlerini destekleyen sermaye yatırımlarını yapmak ve finansal piyasalarda iyileşme ve derinleşmeyi desteklemek adına çalışıyor ve bunları birer stratejik hedef olarak değerlendiriyoruz.

Türkiye Varlık Fonu 3 aşamalı bir denetim sürecine tabi. Bu aşamalar; bağımsız denetim süreci, Devlet Denetleme Kurulu denetimi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonunda hâlihazırda idrak etmekte olduğumuz denetim sürecidir. 

Portföyümüzdeki tüm şirketler, önceki denetim usullerini aynı şekilde muhafaza etmektedir. Türkiye Varlık Fonu 2020 yılı konsolide bilanço büyüklüğünün yüzde 88’i Sayıştay denetimine tabidir”.  

Türkiye Varlık Fonunun Denetimi

6741 sayılı “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un  “Denetim” başlığı, “Şirket tarafından kurulacak diğer şirketler, TVF ve TVF bünyesinde kurulacak alt fonların bir önceki yıla ait mali tabloları ile faaliyetleri, her yıl Ekim ayında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından, Cumhurbaşkanlığının gönderdiği denetim raporları üzerinden görüşülerek denetlenir” hükmüne yer veriyor.

Muhalefet Kanadından Ek Görüşler

Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu Üyeleri Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, Konya Milletvekili  Abdüllatif Şener, İstanbul Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, Muğla Milletvekili Süleyman Girgin, İstanbul  Milletvekili Emine Gülizar Emecan, Antalya Milletvekili Cavit Arı’nın imzalarıyla komisyona sunulan Ek görüş şöyle:  

“TVF’nin 2020 yılı hesaplarının denetimi Plan ve Bütçe Komisyonunda yasal süresi içinde yapılmamıştır. Denetim Raporunun Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülmesi yasal tarihten 65 gün sonra gerçekleşmiştir. 

Türkiye Varlık Fonunun 2020 yılına ait hesaplarının denetimini zamanında yapamamış/yapmamış olması yasama organının denetim işlevini yerine getirmemesine/getirememesine ilişkin ilginç bir örnek teşkil etmektedir. 

Türkiye Varlık Fonu özellikle kaynak, denetim ve muafiyete ilişkin noktalarda oldukça geniş yetkilere sahiptir. Bu durumun orta ve uzun vadede kamu maliyesi ve idari bakımdan ciddi sakıncalar ortaya çıkarması kaçınılmazdır. 

Türkiye Varlık Fonunun Sayıştay denetimi başta olmak üzere çoğu hukuki mevzuattan, vergi ve yükümlülükten muaf tutulması ve aynı zamanda gerçekleştireceği yatırım ve işlemlere yönelik somut bir hedef ortaya koymamış olması Fonun ileride yapacağı faaliyetlerin meşruiyetini ve denetimini zorlaştırmaktadır. 

Tamamen kamuya ait varlık ve kaynaklarla oluşturulan ve kamu payı %100 olan, yaklaşık 2.2 trilyon TL.’lik  bilanço büyüklüğüne sahip olduğu ifade edilen paralel bir bütçe ve hazine gibi kullanılan Türkiye Varlık Fonu, şirket, alt şirketler ve fonlarının yıllık denetimlerinin, kanunda öngörülen esaslar dikkate alınarak Plan ve Bütçe Komisyonunca süresinde icra edilmesi, yasal bir zorunluluk olmasının ötesinde Meclis’in denetim işlevinin yerine getirilmesi açısından da önem taşımaktadır. 

Türkiye Varlık Fonunun Denetiminin TBMM  adına Sayıştay tarafından da yapılması ve denetim raporunun TBMM’de ayrıntılı olarak görüşülmesi için ivedilikle yasal değişiklik yapılması gerekir. “

Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu Bünyesinde Kurulan Alt Fonların Mali Tabloları ve Faaliyetleri Hakkındaki Denetim ve İnceleme Raporlarına Dair Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) Ek Görüşü işe şöyle:  

“TBMM, Türkiye Varlık Fonu’nu denetleyemiyor. TVF’nin bu ontolojik sorunsalının yanı sıra bir diğer önemli sorunu da denetimidir. Ülkenin bu kadar önemli iktisadi değerini bünyesinde toplayan bir şirketin ne şekilde denetleneceği oldukça kritiktir. TVF’nin şu ana kadar hazırlanan denetim ve inceleme raporları göstermiştir ki bu raporlar şeffaflıktan ve güvenilirlikten uzaktır. Dolayısıyla TVF’nin denetimi yeterince gerçekleştirilememektedir. 

Oysa TVF yetkilisinin TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyelerine yaptığı sunuma göre fon üç ayaklı bir denetime tabidir. Buna göre TVF’nin denetim çerçevesi bağımsız denetim, Devlet Denetimi Kurumu denetimi ve TBMM denetiminden oluşmaktadır.  

TVF’nin denetim çerçevesi içerisinde sayılan son kurum ise TBMM’dir. Ancak tıpkı bağımsız denetim ve Devlet Denetleme Kurumu denetiminde olduğu gibi TBMM’nin de TVF’yi denetlemesi gibi bir durum söz konusu değildir. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yapılan TVF toplantıları denetim değildir. Olsa olsa bir bilgilendirme toplantısıdır.  

Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu Bünyesinde Kurulan Alt Fonların Mali Tabloları ve Faaliyetleri Hakkındaki Denetim ve İnceleme Raporları ciddiyetten uzak bir biçimde hazırlanmıştır. Ne bağımsız denetim kurumları, ne Devlet Denetleme Kurumu ve dolayısıyla bu raporları görüşmek üzere toplanan TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu TVF’yi denetle(ye)memektedir. Yurttaşların oylarıyla seçilen ve kamu yararı ilkesi temel alan bizler Halkların Demokratik Partisi olarak toplum adına kamusal denetim görevi yapma bilinciyle ne siyaseten, ne vicdanen, ne hukuken bu “denetim raporlarına” onay vermiyoruz. “